Την 1η Μαρτίου φοράμε ένα βραχιόλι από κόκκινη και άσπρη κλωστή για να μην μας "πιάσει" ο Ήλιος. Αυτό γινόταν τα παλιά χρόνια για μην μένουν τα μικρά παιδιά πολλή ώρα στον ήλιο στην αρχή της άνοιξης γιατί αρρώσταιναν εύκολα. Το βραχιόλι το φόραγαν όλο το μήνα ή το έβγαζαν όταν έβλεπαν το πρώτο χελιδόνι ή το έκαιγαν στη λαμπάδα του Πάσχα.
(ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΠΑΙΔΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ)
«Μάρτης» ή «Μαρτιά»
Ο «Μάρτης» ή «Μαρτιά» είναι ένα παμπάλαιο έθιμο, με βαλκανική διασπορά. Πιστεύεται ότι έχει τις ρίζες του στην Αρχαία Ελλάδα, και συγκεκριμένα στα Ελευσίνια Μυστήρια. Οι μύστες των Ελευσίνιων Μυστηρίων έδεναν μια κλωστή, την «Κρόκη», στο δεξί τους χέρι και το αριστερό τους πόδι.
Από τη 1η ως τις 31 του Μάρτη, τα παιδιά φορούν στον καρπό του χεριού τους ένα βραχιολάκι, φτιαγμένο από στριμμένη άσπρη και κόκκινη κλωστή, τον «Μάρτη» ή «Μαρτιά». Σύμφωνα με τη λαϊκή παράδοση, ο «Μάρτης» προστατεύει τα πρόσωπα των παιδιών από τον πρώτο ήλιο της Άνοιξης, για να μην καούν. Τον φτιάχνουν την τελευταία μέρα του Φλεβάρη και τον φορούν την πρώτη μέρα του Μάρτη, πριν βγουν από το σπίτι.
Σε μερικές περιοχές ο Μάρτης φοριέται στο μεγάλο δάχτυλο του ποδιού σαν δαχτυλίδι για να μην σκοντάφτει ο κάτοχός του. Το βραχιολάκι αυτό το βγάζουν στο τέλος του μήνα, ή το αφήνουν πάνω στις τριανταφυλλιές όταν δουν το πρώτο χελιδόνι, για να τον πάρουν τα πουλιά και να χτίσουν τη φωλιά τους.
Το έθιμο του Μάρτη γιορτάζεται ίδιο και απαράλλαχτο στα Σκόπια με την ονομασία «Μάρτινκα» και στην Αλβανία ως «Βερόρε». Οι κάτοικοι των δυο γειτονικών μας χωρών φορούν βραχιόλια από κόκκινη και άσπρη κλωστή για να μην τους «πιάσει» ο ήλιος, τα οποία και βγάζουν στα τέλη του μήνα ή όταν δουν το πρώτο χελιδόνι. Άλλοι πάλι, δένουν τον «Μάρτη» σε κάποιο καρποφόρο δέντρο, ώστε να του χαρίσουν ανθοφορία, ενώ μερικοί τον τοποθετούν κάτω από μια πέτρα κι αν την επόμενη ημέρα βρουν δίπλα της ένα σκουλήκι, σημαίνει ότι η υπόλοιπη χρονιά θα είναι πολύ καλή.
Τηρώντας παραδόσεις και έθιμα αιώνων, οι Βούλγαροι, την πρώτη ημέρα του Μάρτη, φορούν στο πέτο τους στολίδια φτιαγμένα από άσπρες και κόκκινες κλωστές που αποκαλούνται «Μαρτενίτσα». Σε ορισμένες περιοχές της Βουλγαρίας, οι κάτοικοι τοποθετούν έξω από τα σπίτια τους ένα κομμάτι κόκκινου υφάσματος για να μην τους «κάψει η γιαγιά Μάρτα» (Μπάμπα Μάρτα, στα βουλγαρικά), που είναι η θηλυκή προσωποποίηση του μήνα Μάρτη. Η «Μαρτενίτσα» λειτουργεί στη συνείδηση του βουλγαρικού λαού ως φυλαχτό, το οποίο μάλιστα είθισται να προσφέρεται ως δώρο μεταξύ των μελών της οικογένειας, συνοδευόμενο από ευχές για υγεία και ευημερία.
Το ασπροκόκκινο στολίδι της 1ης του Μάρτη φέρει στα ρουμανικά την ονομασία «Μαρτιζόρ». Η κόκκινη κλωστή συμβολίζει την αγάπη για το ωραίο και η άσπρη την αγνότητα του φυτού χιονόφιλος, που ανθίζει τον Μάρτιο και είναι στενά συνδεδεμένο με αρκετά έθιμα και παραδόσεις της Ρουμανίας. Σύμφωνα με την μυθολογία, ο Θεός - Ήλιος μεταμορφώθηκε σε νεαρό άνδρα και κατέβηκε στη Γη για να πάρει μέρος σε μια γιορτή. Τον απήγαγε, όμως, ένας δράκος, με αποτέλεσμα να χαθεί και να βυθιστεί ο κόσμος στο σκοτάδι.
Μια ημέρα ένας νεαρός, μαζί με τους συντρόφους του σκότωσε τον δράκο και απελευθέρωσε τον Ήλιο, φέροντας την άνοιξη. Ο νεαρός έχασε τη ζωή του και το αίμα του -λέει ο μύθος- έβαψε κόκκινο το χιόνι. Από τότε, συνηθίζεται την 1η του Μάρτη όλοι οι νεαροί να πλέκουν το «Μαρτισόρ», με κόκκινη κλωστή που συμβολίζει το αίμα του νεαρού άνδρα και την αγάπη προς τη θυσία και άσπρη που συμβολίζει την αγνότητα.
ΠΑΡΟΙΜΙΕΣ ΓΙΑ ΤΟ ΜΑΡΤΗ
Μάρτης είναι χάδια κάνει, πότε κλαίει, πότε γελάει.
2 Μη σε γελάσει ο Μάρτης το πρωί και χάσεις την ημέρα.
3.Ο Αύγουστος για τα πανιά κι ο Μάρτης για τα ξύλα.
4.O Μάρτης ο κλαψόγελος.
5.Κάλλιο Μάρτης καρβουνιάρης, παρά Μάρτης λιοπυριάρης.
6,Ο Μάρτης ο πεντάγνωμος, εφτά φορές χιόνισε
7,και πάλι το μετάνιωσε που δεν εξαναχιόνισε!
8,Μάρτης γδάρτης και κακός παλουκοκαύτης.
9,Μάρτης κλαψής, θεριστής χαρούμενος.
10,O Mάρτης το πρωί χιόνισε,
κι ο γάιδαρος ψόφησε (από το κρύο).
11,Το μεσημέρι βρώμισε (από τη ζέστη),
και το βράδυ τον πήρε το ποτάμι (από τη βροχή).
12,Μάρτης πουκαμισάς, δεν σου δίνει να μασάς.
13,Του Mάρτη του αρέσει, να είναι πάντα στο διπλό,
μια στις δέκα να έχει ήλιο, και τις άλλες ξυλιασμό.
14,Αν ρίξει ο Μάρτης δυο νερά κι ο Απρίλης άλλα πέντε,
θα δεις το κοντοκρίθαρο να στρίβει το μουστάκι,
να δεις και τις αρχόντισσες να ψιλοκαθαρίζουν,
θα δεις και τη φτωχολογιά να ψιλοκοσκινίζει.
15,Βροντή Μαρτιού, φίλεμα με καρύδια.
16,Mάρτης άβροχος, μούστος άμετρος.
17,Από Μαρτιού πουκάμισο, κι απ' Αύγουστο σεγκούνι.
18,Από Μάρτη καλοκαίρι και από Αύγουστο χειμώνα.
19,Τον Μάρτη χιόνι βούτυρο, μα σαν παγώσει μάρμαρο.
20,Tο Mάρτη ξύλα φύλαγε, μην κάψεις τα παλούκια.
21,Μάρτης βρέχει; Ποτέ μην πάψει.
22,Ο καλός Μάρτης στα κάρβουνα, κι' ο κακός στον ήλιο.
23,Φύλαξε τα παλούκια σου να μη στα φάει ο Μάρτης.
24,Aκόμη στις δεκαοχτώ, ψοφάει η πέρδικα στ' αυγό.
Λένε και στις τριάντα, μα δεν ηξεύρω γιάντα.
25,Μάρτης έβρεχε, θεριστής χαιρότανε.
26,Του Μάρτη οι αυγές με κάψανε, του Μάη τα μεσημέρια.
27,Αν κάνει ο Μάρτης δυο νερά, κι ο Απρίλης άλλο ένα,
χαρά σε εκείνον το ζευγά που 'χει πολλά σπαρμένα.
28,Ο Μάρτης το πρωί το ψόφησε, και το βράδυ το βρόμισε.
29,Κάλλιο Μάρτης στις γωνιές, παρά Μάρτης στις αυλές.
30,Ο ήλιος του Μαρτιού, τρυπάει κέρατο βοδιού.
31,Όλες του Μάρτη φύλαγε και τ' Απριλίου τις δώδεκα,
ότι ακόμη και στις δεκαοχτώ πέρδικα ψόφησε στ' αβγό.
32,Το Μάρτη φύλαε άχερα, μη χάσεις το ζευγάρι.
33,Οπόχει κόρην ακριβή, το Μάρτη ήλιος μην τη δει.
34,Στων αμαρτωλών τη χώρα, το Mαρτάπριλο χιονίζει.
35,Λείπει ο Μάρτης από τη Σαρακοστή;
36,Του Μάρτη ο ήλιος βάφει, και πέντε μήνες δεν ξεβάφει.
37,Aκόμη και στις δεκαοχτώ, έχει το μάτι του ανοιχτό.
38,Τσοπάνη μου την κάπα σου, το Μάρτη φύλαγε την.
39,Σ' όσους μήνες έχουν «ρ» κάνεις μπάνιο με ζεστό νερό.
40,Του Μάρτη και του Τρυγητή ίσα τα ημερόνυχτια
